វត្តដំរីស គឺជាអារាមមួយដែលមានវ័យចំណាស់ក្នុងចំណោមសំណង់បុរាណជាច្រើន ដែលមានអាយុកាលរាប់រយឆ្នាំ​នៅក្នុង​ខេត្ត​បាត់ដំបង។ វត្តដំរីស ស្ថិតនៅកណ្តាលក្រុងបាត់ដំបងតែម្តង គឺភូមិកម្មករ សង្កាត់ស្វាយប៉ោ ទល់មុខនឹងបញ្ជាការដ្ឋានកងរាជអាវុធខេត្ត និងឆៀងខាងត្បូង​សាលាក្រុង​បាត់ដំបង(អតីតៈផ្ទះរបស់លោកម្ចាស់) ប្រហែល១គីឡូម៉ែត្រ)។  វត្តនេះ មានឈ្មោះយ៉ាងពិរោះមួយទៀតហៅថា វត្តស្វេតឆ័ត្រកុញ្ជរជ័យ។ ពាក្យ «ស្វេត» មានន័យថា ពណ៌ «ស», ដល់ពាក្យ «ស្វេតឆត្រ័» ប្រហែលមានន័យថា «ឆត្រ័ ស»។ រីឯពាក្យថា «កុញ្ជរ» មានន័យថា «សត្វដំរី»។ ដល់ប្រែអោយពិរោះទៅគឺ ស្វេតឆត្រ័កុញ្ជរជ័យ អាចមានន័យថា «ដំរី-សជ័យ»។  បើតាមឯកសាររបស់លោក តូច ឈួង វិញបានអះអាងថា ព្រះវិហារវត្តដំរី ស បច្ចុប្បន្ននេះ ត្រូវបានកសាងឡើងដោយលោកស្រី អ៊ឹង ដែលជាលោកជំទាវធំរបស់លោក កថាថន ឈុំ។ បើតាមលោតាអាចារ្យដែលរស់នៅក្នុងវត្តតាំងពីសង្គមរាស្រ្តនិយមមក បានតំណាលថា លោកម្ចាស់កថាថនជាអ្នកចូលចិត្តបាញ់សត្វ និង មានប្រពន្ធច្រើន។ ក្នុងចំណោមប្រពន្ធទាំងអស់ គាត់ស្រឡាញ់ចូលចិត្តប្រពន្ធចុងទី២ មានឈ្មោះអ្នកស្រីអ៊ឹង។ ដោយកើតទុក្ខនឹងប្តីមានប្រពន្ធច្រើន អ្នកស្រីអ៊ឹងមានជម្ងឺយ៉ាងធ្ងន់។ លោកម្ចាស់កថាថន បានខិតខំរកគ្រូពេទ្យបុរាណនិងសម័យព្យាបាលយ៉ាងណាក៍ពុំជាឡើយ។  ក្រោយមកអ្នកស្រីបានទៅបែបន់ព្រះអង្គខ្មៅនៅវត្តកណ្តឹងដោយនិយាយថា បើអ្នកស្រីជាពី​ជម្ងឺនឹងកសាង​ព្រះវិហារមួយ​ខ្នងនៅ​វត្តដំរីស​ថ្វាយ។ បន្ទាប់មកអ្នកស្រីក៍ធូរស្បើយអំពីជម្ងឺនោះមែន ហើយអ្នកស្រីក៍បានឲ្យ​គេចាប់ផ្តើម​សាងសង់​ព្រះវិហារវត្តដំរីស​នេះឡើង​នៅឆ្នាំ​១៩០៤។ តែជាអកុសល្យអ្នកស្រីត្រូវស្លាប់បាត់បង់ជីវិតក្រោយពេលកសាងព្រះវិហារនេះរួច ហើយក៍ឲ្យគេយក​មកធ្វើបុណ្យបូជា​នៅ​មុខ​វត្តដំរីសនេះផងដែរ។  ចំពោះក្រុមជាងស្ថាបនាព្រះវិហារវត្តដំរីស ឬវត្តស្វេតឆ័ត្រកុញ្ជរជ័យ ដែលយើងកំពុងឃើញមកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះ បើតាមឯកសារ​របស់​លោក តូច ឈួង បានអះអាងថា ជាងអ្នកទទួលការងាររៀបឥដ្ឋគឺ កុងតូ នៅភូមិដូនទាវ និងជាង ស្នា នៅមុខវត្តកំផែង។  ឯជាងខាងឆ្លាក់រូបស៊ីម៉ង់ត៍ ជារូបគ្រុឌ តោ ស្វា មនុស្ស យក្ស គឺជាង ញឹក នៅព្រែកតាតន់ និងជាង សឿន នៅភូមិចំការសំរោង។ ចំណែក​ជាងចម្លាក់ឈើវិញ គឺជាង អុន នៅក្បែរវត្តក្តាំងងារ ដែលថ្វីដៃឆ្លាក់របស់គាត់ បានស៊ីដាច់ជាង​ឆ្លាក់ឈើ​ដទៃៗទៀតក្នុងសម័យនោះ។  អ្វីដែលគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំងបំផុសនោះ គឺចម្លាក់ផុស (ចម្លាក់លោត) ដ៏រស់រវើកនៅតាមជើងជញ្ជាំង និងបង្អួចបញ្ឆោតរបស់ព្រះវិហារ គំនូរដ៏វិចិត្រនៅខាងលើជញ្ជាំងខាងក្រៅមួយជុំព្រះវិហារ ដែលយកពណ៌ធម្មជាតិពីរុក្ខជាតិមកគូរ ចម្លាក់សូន្យរូបសត្វសីហៈ ដែលឈរ​យាមតាមរបងព័ទ្ធជុំវិញព្រះវិហារ! សត្វគ្រុឌ ដែលលើកដៃទាំងពីរទ្រចុងដំបូលព្រះវិហារ និងជាពិសេស គឺចម្លាក់ឈើ នៅលើហោជាងដំបូលព្រះវិហារ តែម្ដង។   អត្ថបទដោយ ទី សាវឿន រូបភាពយកពីហ្វេសប៊ុកនិងរៀបចំកែសម្រួលបន្តដោយ រ៉ាសា (បាត់ដំបងជាស្រុកកំណើតខ្ញុំ)